Τιμή για την Ελλάδα ο Γλύπτης Γεώργιος Ρούσσης, με μία μοναδική συλλογή που προβάλει την πολιτιστική μας κληρονομιά. Μία συλλογή, που δεν υπάρχει παρόμοια στο εξωτερικό ή στη Χώρα μας (1200 έως το 500 πΧ). Ο ίδιος, μία εξέχουσα προσωπικότητα πολλών ανθρωπίνων στοιχείων μέσα του, που…, προκάλεσαν μία δυναμική Συνέντευξη Δημιουργικής Σταδιοδρομίας, στο Σμαράγδι.
Ο Γεώργιος Ρούσσης, με σπουδές στην Σχολή Καλών Τεχνών Αθηνών και με υποτροφία, φιλοτεχνεί στην Ελλάδα και στο εξωτερικό πολλά γλυπτά έργα όπως προτομές, ανδριάντες και μνημεία, μοντέρνα και κλασικά, ορειχάλκινα και μαρμάρινα, βάζοντας την υπογραφή του, σε σημαντικές ιδιωτικές και δημοτικές συλλογές. Βραβεύεται από την Τράπεζα της Ελλάδος για τη φιλοτέχνηση του νομίσματος, σειράς «ΕΥΡΩ» και λαμβάνει το χρυσό βραβείο για τον Λέοντα του Πειραιώς, (Πόρτο Λεόνε). Ωστόσο, άνθρωπος απλός, όσο κι η αλήθεια του.
«Όσο ζω, θα δημιουργώ». Πέτρα, ξύλο, χώμα, μέταλλα… Υλικά που ο άνθρωπος τους έδωσε ζωή, κίνηση, ομορφιά. Πλάθοντας και σμιλεύοντας, προσθέτοντας και αφαιρώντας, δημιούργησε έργα με ψυχή. Κάτι που οι μηχανές της εποχής δεν μπορούν να δώσουν γιατί δεν έχουν αγάπη. Την αγάπη αυτή που έχουν οι καλλιτέχνες.
Γλυπτική…
Η Τέχνη που μας φωτογραφίζει τρισδιάστατα το χρόνο…, παρελθόν, παρόν και μέλλον. Η Τέχνη που σε κάνει να αγγίξεις τη σκέψη σου, το όνειρο σου, την ιστορία.
Κεντρικός στόχος του καλλιτεχνικού σου έργου.
Να αναδείξω το Αρχαίο κάλλος, την εκφραστική δύναμη και την αγάπη που είχαν οι αρχαίοι Έλληνες για τη φύση και για ορισμένες ηθικοπνευματικές αξίες. Να αναδείξω την αγάπη τους προς τα κάλλος, ως έκφανση του «καλού κ’ αγαθού», και την αποστροφή τους προς το άσχημο και το κακό. Οι πεποιθήσεις τους αυτές εφαρμόζονταν όχι μόνο ως αισθητική αντίληψη, αλλά κυρίως, αποτελούσαν τη βάση της καθημερινής τους ζωής και σε χρηστικά αντικείμενα όπως ο οπλισμός τους. Μέσα από πολύχρονες έρευνες και τεχνική εμπειρία, έφτασα να κατανοήσω ότι οι αρχαίοι Έλληνες, με τη φυσική και υγιή στάση ζωής που είχαν, με δεσπόζουσα Αρχή το μέτρο και το κάλλος, και με τη φιλέρευνη τεχνικά διάθεση την οποία εφάρμοζαν ακόμα και στο μικρότερο εργαλείο που χρησιμοποιούσαν ώστε να μοιάζει σε εμάς σήμερα Έργο Τέχνης, πραγμάτωσαν τις παραπάνω Αρχές ακόμα και στον οπλισμό τους.
Τα αρχαία ελληνικά κράνη έχουν εντυπωσιάσει αρχαιολόγους, μελετητές και τεχνίτες σαν κι εμένα, για την ομορφιά τους, την ανατομική τους ακρίβεια και ευστοχία, αλλά και για την άρτια παροχή προστασίας στον φέροντα. Μιλάμε για τέλεια μελετημένα και κατασκευασμένα χρηστικά και συνάμα αισθητικά αντικείμενα, των οποίων η ιστορία είναι πολυκύμαντη από τα μυκηναϊκά χρόνια έως και το τέλος της Ελληνιστικής Περιόδου. Με συγκίνησαν τόσο βαθιά, που με παρακίνησαν να στραφώ σε αυτά, με πάθος και αγάπη. Με ώθησαν να τα αναδημιουργήσω με τον ίδιο αρχαίο τρόπο, που, εξαρχής, δεν γνωρίζαμε με ακλόνητη ασφάλεια, όμως στην πορεία πολλών ετών μελέτης έρευνας κι αφοσίωσής μου, και με πολύ κόπο, προσωπικά, πιστεύω πως κατάφερα να «φωτιστεί» έστω κι ένα ελάχιστο κομμάτι της κατασκευής του αρχαίου ελληνικού κράνους και ξίφους.
Αισθάνομαι και είμαι υποχρεωμένος να μεταφέρω και να μεταδώσω αυτά που αποθησαύρισα, σε όσους αγαπούν το μεγαλείο και το κάλλος των αρχαίων Ελλήνων. Και όσο ζω, θα δημιουργώ.
Πως αποφάσισες να γίνεις γλύπτης; Επηρεάστηκες λοιπόν από την αγάπη σου για το αρχαίο ελληνικό κάλλος ή μέσα από αυτό ξεκίνησαν όλα;
Ξεκίνησα γλυπτική απ’ τα παιδικά μου χρόνια, απ’ το δημοτικό. Πλάθοντας πλαστελίνη, όλα τα παιδάκια της τάξης μου ζήταγαν να τους φτιάχνω εγώ τα παπάκια και τα χειροτεχνήματα που ήθελε η δασκάλα μας. Αυτό ήταν το πρώτο στάδιο που κατάλαβα ότι κάτι συμβαίνει μέσα μου. Μετά μου άρεσε να παίζω με πέτρες που ξυνόντουσαν εύκολα, έπαιρνα ένα κομμάτι γυαλί και τις έξυνα. Δημιούργησα διάφορα, με πρόκες και πέτρες.
Μεγαλώνοντας, πήρα εργαλεία και σιγά σιγά, και στο στρατό ακόμα, κατάφερα να φτιάξω ένα αρχαίο κεφάλι, μικρό, από ένα βοτσαλάκι. Συγκεκριμένα, το είχα βουτήξει και μέσα σε λάσπη, κι όταν στέγνωσε το έδειξα στο λόχο που ήμουνα και λέω, «βρήκα αρχαία, μόλις θα γυρίσω θα έχω αρχαία». Τρόμαξαν όλοι. Λεν, «που τα βρήκες». Το είχα κάνει τόσο ωραίο και φαινόταν για αρχαίο.
Μετά από εκεί, η αγάπη μου άρχισε να φουντώνει πιο πολύ για τη γλυπτική κι έτσι άρχισα να κάνω κι εγώ τις ερωτήσεις μου σε διάφορους καλλιτέχνες αν αυτά που φτιάχνω είναι καλά ή όχι. Έκτοτε ξεκίνησα τις σπουδές μου κι έφτασα σιγά σιγά στο στάδιο που βρίσκομαι τώρα.
Με την αρχή των σπουδών, ήξερες ότι θα γίνεις Γλύπτης;
Δεν είχα κατασταλάξει, απλά είχα μία απορία για το τι είναι αυτό που έχω μέσα μου και δε με αφήνει να ξεκουραστώ.
Άρα το είχες μέσα σου, το ένιωθες.
Ναι ήταν μέσα μου και το βράδυ ιδιαίτερα, σηκωνόμουν και δημιουργούσα. Πολλές φορές με έβρισκε το ξημέρωμα να δημιουργώ ένα έργο, κι όταν οι άλλοι ξυπνάγανε, εγώ πήγαινα για ύπνο, ανάλογα τη διάθεση που είχα. Ιδιαίτερα τα βράδια δημιουργούσα πάρα πολύ και φοβόμουνα και για τον εαυτό μου μήπως μου συμβαίνει κάτι. «Γιατί ειδικά το βράδυ;» έλεγα. Είναι πολύ παράξενο.
Καλλιτεχνική ανησυχία, θα το έλεγα.
Είναι ότι, όταν ηρεμούν οι άλλοι, τότε βγαίνει το πνεύμα του καλλιτέχνη και δημιουργεί. Όπως και στη φασαρία του άλλου, δημιουργεί ο καλλιτέχνης!
Στη φασαρία γιατί; Ερεθίσματα;
Είναι όπως όταν έχεις ένα πορτοκάλι και το στύψεις. Θα βγάλει ζουμό. Έτσι κι ο καλλιτέχνης. Όσο πιέζεται η κατάσταση γύρω του, οικονομική, πολιτική, κοινωνική, τόσο ο καλλιτέχνης βγάζει χυμούς. Όταν είναι «χορτάτος» δεν δημιουργεί τόσο εύκολα.
Όταν δηλαδή υπάρχει ταλέντο, ένα έργο φιλοτεχνείται κι από το πάθος.
Το πάθος είναι η εκκίνηση, αλλά μπορεί να έχεις πάθος και να μην έχεις ταλέντο. Το ένα βοηθάει το άλλο, και κάποια στιγμή το ταλέντο αναπτύσσεται, μεγαλώνει. Όταν έχεις το πάθος, σπρώχνεσαι συνέχεια να δημιουργείς. Όταν έχεις ταλέντο, είναι άλλο θέμα. Μπορεί να είναι και μοιραίο και να πεις, «έχω ταλέντο και δεν κάνω τίποτα», ή «α… αυτό το φτιάχνω», ενώ δεν το φτιάχνεις. Η περηφάνια δηλαδή του «μπορώ», να μην σε φέρνει στο σημείο να δημιουργείς.
Η πορεία σου ξεκίνησε με ταλέντο και πάθος, κι όχι έχοντας εσένα να ψάχνεις μέσα σε αυτή την πορεία την αυριανή σου δουλειά. Βγαίνουν σήμερα τα παιδιά από την Καλών Τεχνών και τα συνοδεύει το άγχος της αναζήτησης εργασίας. Μιλάμε για μία ιδιαίτερη και «λεπτή» Σχολή, στην οποία χρειάζεται πάθος, ευαισθησία, δυναμισμό και υπομονή. Ποιος τελικά ο ρόλος της σε έναν καλλιτέχνη;
Οπωσδήποτε η Καλών Τεχνών είναι το νερό που ποτίζει το λουλούδι. Όταν έχεις ταλέντο κι είσαι ένα λουλουδάκι μέσα στη γλάστρα, η Καλών Τεχνών σε βοηθάει και αναπτύσσεσαι. Αυτό δε σημαίνει ότι θα ακολουθήσεις για όλη σου τη ζωή την καλλιτεχνία. Η Καλών Τεχνών θα σου δώσει τα βήματα. Το από μέσα σου όμως και το πάθος, είναι καθαρά δικά σου, για να μπορέσεις να συνεχίσεις και να αναπτυχθείς ή όχι. Η σχολή δεν σου λέει κάθε μέρα, «ξύπνα, σήκω» ή «ξενύχτα» για να φτιάξεις ένα έργο. Αυτό εξαρτάται από εσένα.
Αγαπάς αυτό που κάνεις; Είσαι άρρωστος με αυτό το πάθος της τέχνης; Πώς είναι μέσα σου; Το κάνεις για τον εαυτό σου; Το κάνεις για τον κόσμο; Είναι μες στην ψυχή σου; Πως έχει μεταφερθεί; Εάν είσαι καλλιτέχνης «γεννημένος», και να σταματήσεις να δημιουργείς, αυτό το ταλέντο προχωράει και αναπτύσσεται μέσα σου όπως κι εσύ ο ίδιος. Δηλαδή μπορεί να σταματήσεις δέκα χρόνια και να πεις «τα ξέχασα», όμως δεν τα ξεχνάς.
Η βάση της Ελλάδας είναι ο πολιτισμός. Ένας πολιτισμός όμως που έχει διαμελισθεί και φυγαδευτεί. Αυτό επηρεάζει την ψυχολογία των νέων. Ένα παιδί με πάθος και ταλέντο σε μία αυτοδιαλυόμενη χώρα, σπάει τα φτερά του και δεν συνεχίζει.
Είναι θέμα προσωπικό του καθενός αλλά θα μπορούσε να είναι κάπου υπάλληλος και παράλληλα να κάνει και την τέχνη του. Αυτός που έχει πολύ πάθος θα συνεχίσει οπουδήποτε. Όπου κι αν τον βάλεις τον καλλιτέχνη θα δημιουργεί. Το θέμα είναι ότι αν θέλει να ζήσει από αυτό, θα πρέπει να βρει τον τρόπο να ζήσει.
Η χώρα μας, αυτή η τόσο ευλογημένη, δεν είναι κοσμημένη σύμφωνα με τον πολιτισμό της.
Θα μπορούσε να είναι ένα μουσείο όλη η Ελλάδα.
Θα μπορούσε το κράτος να πάρει τους πέντε, δέκα καλύτερους και να πει, «σας πληρώνω και σε δέκα χρόνια θέλω να μου έχετε κοσμήσει την Ελλάδα». Το κόστος σε όλο αυτό, δεν αναμετράται με τα χρήματα που πηγαίνουν σε πράγματα που δεν είν’ ανάγκη ή σε «άγνωστες» πηγές, και όχι μόνο. Μία νέα εμφάνιση της Ελλάδας θα ξυπνούσε τον πολιτισμό μέσα μας σε όλα τα επίπεδα, κι επιπλέον θα προσέλκυε πολλαπλάσιους τουρίστες.
Μιλάτε για μία Αναγέννηση. Μια καινούρια Ελλάδα, η οποία ξαναγεννιέται απ’ την αρχή και φτιάχνεται. Μακάρι να το καταφέρουμε αυτό. Να γκρεμίσουμε την Αθήνα, να γίνει μπάζα και να αρχίσουμε να φτιάχνουμε μία Αθήνα όμορφη. Ιδιαίτερα την Αθήνα, γιατί αυτή είναι η πηγή. Έχει την Ακρόπολη και όλα τα στοιχεία που την κοσμούν, είναι σαν σύμβολο, ας πούμε, παγκόσμιο. Και ποιός δε θα το’ θελε αυτό. Μακάρι να καταφέρουμε να φτιάξουμε τουλάχιστον την Αθήνα.
Συναντούμε έργα σας εδώ και στο εξωτερικό. Σας επιλέγουν ή επιλέγετε;
Ναι, σε διάφορες χώρες και συνήθως με επιλέγουν. Τους αρέσει το ελληνικό στοιχείο κι εγώ προσπαθώ να προσεγγίσω όσο μπορώ πιο πολύ το αρχαίο ελληνικό, να το απολαμβάνουν, να βρίσκεται το έργο μεταξύ αρχαίου και νέου. Ή στην παλαίωση, να νιώθει κάποιος ότι έχει στον χώρο του ένα άγαλμα που βγήκε μέσα από τη γη. Είναι η αγάπη μου αυτή.
Μετά από τόσα χρόνια, είναι φορές που το βλέπεις σαν δουλειά και μόνο;
Το πάθος δεν σβήνει. Μπορεί να πουλάς αλλά νιώθεις ανακούφιση όταν ξέρεις ότι το έργο σου είναι τοποθετημένο στον κατάλληλο χώρο του. Τότε έχει ολοκληρωθεί και η σχέση του καλλιτέχνη με το έργο του.
Μία συνηθισμένη παρατήρηση από τον κόσμο είναι ότι υπάρχουν καλά και κακά γλυπτά.
Εμένα μου αρέσουν όλα τα γλυπτά. Ό,τι και να δω μου αρέσει πάρα πολύ. Ακόμα κι από ανθρώπους οι οποίοι δεν ξέρανε γλυπτική και φτιάξανε μία προτομή σε μία πλατεία, μου αρέσει και αυτό. Αυτή είναι η κριτική μου. Μου αρέσουνε όλα τα γλυπτά γιατί είναι μοναδικά. Δεν είναι βιομηχανίες. Κάθε τι που φτιάχνει ο άνθρωπος με το χέρι του είναι μοναδικό κι ωραίο. Πέρα από κει, εάν υπάρχει ειδικός λόγος σε μία πλατεία να βάλεις ένα συγκεκριμένο έργο το οποίο πρέπει να δείχνει κάλλος, πρέπει να επιλέγονται καλλιτέχνες οι οποίοι μπορούν να προσφέρουν.
Πώς προσέθεσες στη θεματολογία σου τα κράνη;
Όταν είχε έρθει η οικονομική κρίση στην Ελλάδα, φανήκαμε ότι οι Έλληνες είναι απατεώνες, τεμπέληδες, κλπ. Προσπάθησα να γυρίσω λίγο τα μάτια μου στην Ευρώπη γενικά και να κοιτάξω να δω τι έχουνε κάνει αυτοί οι άνθρωποι για τις χώρες τους. Έχουν δημιουργήσει πάρα πολύ ωραία τον τρόπο ζωής τους, τον τρόπο σκέψης, αλλά μες στα μουσεία τους βρίσκονται δικά μας έργα. Ιδιαίτερα, ο εντοπισμός του αρχαίου κράνους ήταν αυτό που με τράβηξε. Διότι το αρχαίο κράνος, για εμάς του Έλληνες, είναι ένα σύμβολο. Για τους αρχαίους Έλληνες, ήτανε η κάλυψη του ανώτατου σημείου του σώματος, της κεφαλής, που εκεί βρισκόταν ο νους. Αυτό το κομμάτι έπρεπε να προστατευτεί με κάτι το οποίο θα ήταν ανώτερης διακοσμητικής κατάστασης, και με τέτοια τέχνη που θα ξεπερνούσε τους τεχνίτες άλλων χωρών, να είναι δηλαδή μεγαλειώδες όμορφο, φανταστικά όμορφο και δυναμικό παράλληλα, αλλά και ανθεκτικό και ξεκούραστο. Όλα τα «και» βρίσκονται σε αυτό το αντικείμενο το οποίο ονομάζεται αρχαίο ελληνικό κράνος.
Θα λέγαμε πως πίσω από αυτό, φιλοτεχνούσαν και τη στρατηγική τους. Παραλληλισμός. Προετοιμασία σε όλα τα επίπεδα. Γνώση, εμφάνιση, προστασία.
Καταρχάς, δεν ήθελαν να τρομάζουν τον αντιμέτωπό τους, αυτόν δηλαδή που θα πολεμούσαν, ή να του δείξουνε ένα τερατώδες πράγμα στο κεφάλι που θα σήμαινε ότι «εγώ σκοτώνω». Ήθελαν να τον πολεμούνε με τον πολιτισμό. Το κράνος που φόραγε ο αρχαίος Έλληνας, βλέποντάς το ο εχθρός, έλεγε, «ποιόν πάω να πολεμήσω; Με αυτή την ομορφιά που έχει κει πάνω, τι πάω να πολεμήσω; Το ανώτερο;» Κι ο άλλος, παρατούσε το ξίφος κι έφευγε, ταπεινωνόταν ή φοβόταν. Φοβόταν τον πολιτισμό!
Ακόμη και στον πόλεμο, πολιτισμό.
Ο πόλεμος ήτανε τελετή και πολιτισμός. Κι όλα όσα είχανε πάνω τους οι οπλίτες, ήταν μελετημένα. Θρησκευτικά σύμβολα, και με υλικό τέτοιο, ώστε να το αντέχουν. Τόσο ωραία ήταν αυτή η τέχνη που χρησιμοποιούσαν, και μοναδική στον κόσμο, γιατί δεν μπορούσε κανένας να φτιάξει κράνος ολόκληρο, χυτό, ελαστικό, και με αυτή την τεχνική τη δικιά τους, και με ανάγλυφα επάνω και διάφορα σύμβολα. Δεν μπορούσε κανένας άλλος στον κόσμο να το φτιάξει.
Μελέτησες πολύ αυτές τις τεχνικές.
Μελέτησα πάρα πολύ, και πέντε ολόκληρα χρόνια άφησα τον εαυτό μου…
Τα είδη των κράνων;
Τα κράνη είναι 26 συνολικά, αλλά εδώ στην Ελλάδα έχουμε γύρω στα έξι με επτά. Δύο, τρεις τύπους κράνων δηλαδή. Μας λείπουνε πάρα πολλά. Τα περισσότερα κοσμούνε ιδιωτικές συλλογές, βίλες, μουσεία ή οίκους μεγάλους, οι οποίοι δημοπρατούν κάποια κράνη.
Δίδεται λοιπόν, μέσα από τη δουλειά σου, ένα μήνυμα πολιτισμού σήμερα κι όχι πολέμου, να τα βρούμε τα κράτη μεταξύ μας. Είναι σημαντικό να μεταδοθεί αυτό το μήνυμα.
Πρέπει να μεταδοθεί φυσικά, γιατί το κράνος είναι ειρηνικού επιπέδου, είναι αμυντικό. Στη μυκηναϊκή εποχή, για να σας δώσω ένα ακόμη καλύτερο στοιχείο, είχανε ένα κράνος, σαν σκούφος.
Ο σκούφος αυτός ήταν από δέρμα, κι επάνω του βάζανε στη σειρά δόντια από αγριογούρουνα. Όσο πιο μεγάλα ήτανε τα δόντια, τόσο πιο κάτω τα βάζανε. Τα μικρότερα πιο πάνω και τα πιο μεγάλα πιο κάτω. Γύρω γύρω. Στα πλάγια υπήρχε χάλκινη προστασία της γνάθου και πάνω στην κορυφή υπήρχε αλογοουρά κόκκινη. Εδώ είναι κι η αγάπη τους προς τη φύση: το δέρμα ήτανε από το δέρμα του σκύλου που πήρε ο κυνηγός μαζί του για τα αγριογούρουνα. Αν τύχαινε και σκότωνε τον σκύλο το αγριογούρουνο, ναι μεν σκότωνε το αγριογούρουνο μετά ο πολεμιστής, αλλά έπαιρνε το δέρμα του σκύλου του και το έκανε σκούφο, ένδειξη φιλίας για την προστασία που του παρείχε. Και το κράνος αυτό, εθεωρείτο, «κράνος ως ένδειξη δυνάμεως». Μετά έβαζε και τα δόντια του αγριογούρουνου πάνω, όχι για να τρομάζει τον απέναντι, τον εχθρό δηλαδή, αλλά για διακόσμηση. Αυτή η μικρή λεπτομέρεια είναι τόσο συνταρακτική, σε μια εποχή που οι άλλοι βάζανε κλαδιά στο κεφάλι τους για να παν να πολεμήσουν.
Σώζεται ένα τέτοιο κράνος έτσι;
Υπάρχει στο μουσείο Ναυπλίου και στο Αρχαιολογικό. Το δικό μου είναι φτιαγμένο αντίγραφο του Ναυπλίου. Εξήγησα τη λεπτομέρεια, γιατί το έζησα το κράνος. Και το έζησα και το φαντάστηκα και το είδα και το μελέτησα και το έπιασα και το έφτιαξα. Έχει μεγάλη σημασία. Από κει μέσα βγαίνει ο Αρχαίος Ελληνικός Πολιτισμός. Δεν βγαίνει από έναν «Σάτυρο» που δίπλα του στο μουσείο έχει μία ταμπέλα που γράφει απλώς, «Σάτυρος».
Μου μιλάς για πολιτισμό ακόμη και στον πόλεμο, κι εμείς κάνουμε πόλεμο για να καταστρέφουμε τον πολιτισμό. Δεν διδάσκεται η «λεπτομέρεια», γιατί δεν προσέξαμε στην εξέλιξη. Έφυγε από μέσα μας η κουλτούρα κι η αρχοντιά της καρδιάς που μιλούσε για αγάπη. Φτιάξαμε την τεχνολογική εξέλιξη και χάσαμε την προσωπική. Αλλά στα σχολεία πρέπει να μπει η προσωπική εξέλιξη οπωσδήποτε. Πώς όμως, όταν η Ελλάδα επικεντρώνεται στην εξοικονόμηση χρημάτων, με αποτέλεσμα να χάνεται η ψυχολογία του Έλληνα πολίτη, αφού η εξοικονόμηση θα έρθει πρώτα από τον ίδιο; Κι όσα καλλιτεχνικά δρώμενα γίνονται, την άλλη μέρα ξεχνιούνται κι επιστρέφουμε στο άγχος της καθημερινότητας. Γιατί είν’ όλα υπό πίεση. Πρέπει άλματα να κάνουμε τώρα.
Έβαλα ένα λιθαράκι. Έχω όμως κι άλλες ιδέες για λιθαράκια. Ας κάνει κι ο άλλος κάτι άλλο, να δημιουργήσουμε και να φτιάξουμε την Ελλάδα.
Ένας πολιτισμός που «εξαρτήθηκε», από εκεί και πέρα, ο κάτοχός του δεν υπολογίζεται…
Αυτή τη στιγμή υπάρχουνε σε όλο τον κόσμο αρχαία ελληνικά έργα. Τα’ χουνε δικά τους, με τον τρόπο τους. Άστους να τα’ χουνε αφού δεν τα ζητάμε. Τιμή μας και καμάρι μας. Έχουνε «εμάς» στο σπίτι τους. Όσο κι αν δε μας θέλουνε, έχουν εμάς στο σπίτι τους! Μας έχουν στις βιβλιοθήκες τους, μας έχουν στα ιατρεία τους, στα φαρμακεία τους, μας έχουν παντού. Όπου και να «χτυπήσεις», Ελλάδα βρίσκεις. Το θέμα είναι, ποιο… Εμείς τώρα που λέμε ότι είμαστε Έλληνες, δε μπορούμε να φτιάξουμε αυτά τα γλυπτά του Παρθενώνα επάνω και να τα αντικαταστήσουμε να τελειώνει η υπόθεση;
Ένα Συνέδριο να γίνει πάνω σε αυτό.
Ένα συνέδριο, ναι. Να ξεκινήσουμε μία καμπάνια τέτοια. Κι αφού είναι ο Παρθενώνας το μεγαλείο μας, ας τον φτιάξουμε. Να δούμε έναν μεγαλειώδες ναό. Έχουμε γλύπτες. Δεν έχουμε; Εφόσον έχουμε;
Η ανταπόκριση του κόσμου;
Είναι φοβερή. Είναι συγκινητική. Όποτε έκανα έκθεση, εμψυχωνόντουσαν. Φεύγανε τόσο μα τόσο ευτυχισμένοι που δεν το πιστεύανε. Το ηθικό τους αναπτερωνόταν.
Ο Γιώργος Ρούσσης μέσα στη «δημιουργία».
Εγώ δεν δείχνω εμένα μέσα από το κράνος γιατί δεν είμαι εγώ. Είναι το αρχαίο ελληνικό κράνος. Δεν δείχνω εμένα ούτε εγώ χαίρομαι. Χαίρομαι για αυτό που θαυμάζει ο τουρίστας κι ο αρχαιολόγος, «μα πως τα κάνατε, αυτά είναι σαν αρχαία, που τα βρήκατε;» λεν. Ο αρχαιολόγος με ανατριχιάζει, γιατί λέω, κοίταξε να δεις, κατάφερα αυτό το μέταλλο να το κάνω να φαίνεται αρχαίο. Αυτό το πράγμα σε κάνει και νιώθεις πολύ όμορφα αλλά δε σημαίνει τίποτα το να νιώθω όμορφα. Το θέμα είναι ότι αυτά είναι μια σειρά, μια συλλογή που δείχνει αυτή την ομορφιά των αρχαίων Ελλήνων, όχι το πολεμικό το ξίφος που σκότωνε. Το κράνος, είπαμε ποιο σκοπό έχει. Αυτή την ομορφιά Αιώνων. Η εξέλιξή του δείχνει την τεχνολογία την εξελίξιμη, φέρνει στοιχεία όπως η ένωση της Αθήνας με τον Μέγα Αλέξανδρο, Πολιτισμό και Ιστορία. Δεν είναι μόνο ένα κράνος. Γιατί στην τελευταία φάση, έγιναν τα κράνη της Μακεδονίας όπως τα ελληνικά εδώ τα αττικά. Γίνανε ίδια σχεδόν. Αλλάξαν μορφή. Αυτό ήταν σαν σύνδεση: Η ένωση που είχαν οι Μακεδόνες με τους Έλληνες…, και φαίνεται μέσα στο κράνος. Αυτό είναι άλλη μία μελέτη.
Πώς και έμεινες στην Ελλάδα;
Πήγα στον Καναδά μικρός αλλά μου άρεσε ο ήλιος αυτός της Ελλάδας. Δηλαδή εκεί ήταν σα να φόραγα τραγιάσκα κάθε μέρα απ’ τη σκιά. Σα να’ χα σκιά πάνω απ’ τα μάτια μου. Δεν μπορούσα. Η Ελλάδα είναι «άλλος τόπος». Και μια βόλτα να κάνεις, με τον ήλιο, να περπατήσεις, η ομορφιά που φέρνει, τα αρώματα στο χωριό, στους κήπους, στη θάλασσα, ανοίγει η ψυχή σου. Αυτό το πράγμα δεν το βρίσκεις σε άλλες χώρες.
Αν η Ελλάδα ζητούσε από τους καλύτερους του κάθε τομέα να κάνει κάτι που θα φέρει μια μεγάλη αλλαγή, εσύ ως Γλύπτης τι θα έκανες;
Θα έβρισκα ένα συνεργείο από συναδέλφους, γλύπτες, ζωγράφους, ποιητές, έχετε δει κάτι μηχανήματα που γκρεμίζουν στα κτήματα, οργώνουν κι από πίσω μετά, πετάνε και φυτεύουνε λουλουδάκια; Κάτι τέτοιο θα γινόταν. Αλλά θέλει πρώτα κάποιο γκρέμισμα, σκάψιμο, και μάλλον ιδιωτική πρωτοβουλία, γιατί το κράτος έχει ένα μεγάλο ροχαλητό, «κοιμάμαι, αφήστε με, μη με ξυπνάτε». Αυτή είναι η Ελλάδα μας. Αλλά τι να κάνουμε, είμαστε Έλληνες, αγαπάμε τον τόπο μας και κάτι θα δώσουμε. Κάτι! Εγώ είπα, «έδωσα κάτι», θα δώσει κάτι κι ο άλλος, λίγο ο ένας λίγο ο άλλος, θα την ανεβάσουμε.
Έχεις μια υπέροχη οικογένεια κι αυτό το «εισπράττει».
Το εισπράττει. Κι ο γιος μου είναι πολύ καλός γλύπτης και μέλος του Επιμελητηρίου. Είναι η συνέχειά μου. Ερχόταν στο εργαστήριο κι έλεγε «δως μου λίγο πηλό μπαμπά» κι έφτιαχνε δεινοσαυράκια και πολλά άλλα με πηλό. Τώρα κάνει κάτι έργα καλύτερα κι απ’ τα δικά μου. Αγαπάει την Αρχαία Ελληνική Τέχνη. Είναι ερωτευμένος με αυτή την Τέχνη.
Το είχε όμως κι αυτός μέσα του, γι’ αυτό κι εύχομαι να αποτελέσει μία «συνέχεια» που θα βγάλει σε μία Νέα Ελλάδα. Όλα αυτά, δεν είναι πράγματα που δεν μπορούν να γίνουν. Είμαστε πρόσωπα υπαρκτά, όχι φαντάσματα. Κι ας μη ξεχνάμε ότι κάθε τι που έχει γίνει στην ανθρωπότητα, ξεκίνησε από μία ιδέα, του ενός, κάθε φορά, ανθρώπου, για να χαίρονται μετά αυτή την ιδέα, υλοποιήσιμη πια, όλοι.
Και δίνονται αυτοί οι άνθρωποι και την κατάλληλη εποχή. Μετά τον πόλεμο, η Ελλάδα δείτε πόσους κωμικούς έβγαλε! Πόσοι μας έκαναν να κλαίμε στο σινεμά ή να είμαστε χαρούμενοι. Όλοι αυτοί γιατί γίνανε μετά τον πόλεμο; Για να δώσουν χαρά στους ανθρώπους. Ήταν σα λουλουδάκια μες στα καμένα δέντρα, στους πονεμένους δηλαδή ανθρώπους. Τώρα που είμαστε όλοι χαρούμενοι, δεν υπάρχουν αυτοί οι καλλιτέχνες, εκείνα τα ταλέντα. Είναι η τηλεόραση που κατέστρεψε πολύ. Μετά είναι και το οικονομικό. Κάποτε οι ηθοποιοί δίνανε αυτό που πιστεύανε και που αγαπούσανε. Τώρα είναι χρήμα. «Τι δίνεις, για να πω».
Πως νιώθεις που μιλάς σε ένα Site Προσωπικής και Κοινωνικής Ανάπτυξης; Προσωπικά, μακάρι να είμαι μια στάλα αντάξια μπρος στο δικό σου Έργο.
Μα κι εσύ προσφέρεις Έργο αυτή τη στιγμή. Νιώθω, ελπίζω και πιστεύω ότι το site αυτό θα πάει μπροστά. Είναι πάρα πολύ καλό. Η συνέντευξη είναι πολύ διαφορετική από κάτι συνηθισμένες που υπάρχουνε. Μπαίνεις σε βάθος. Με τις ερωτήσεις σου αυτές, κάνεις εγχείρηση πολύ βαθιά. Όχι επιδερμική. Και πιστεύω ότι εκτός του ότι θα πάει πολύ καλά, θα βοηθήσει κι όλας προς τον Πολιτισμό. Θα βοηθήσει. Πιστεύω ότι θα είναι μία «φωνή». Μία φωνή η οποία θα ακούγεται και θα φέρει κι άλλους ανθρώπους που θα είναι σύσσωμοι στην ίδια φωνή να συμμετέχουν προς το καλό της Ελλάδος, της πατρίδας μας.
Μιλώντας με ανθρώπους ενός μεγάλου επιπέδου όπως Εσείς, αυτό είναι για εμένα μία επιπλέον ευθύνη. Όταν κάποιος ανοίγει την καρδιά του, ξεδιπλώνει την καριέρα του, τους στόχους του, τις απόψεις του, και σε εμπιστεύεται να τα παρουσιάσεις, δεν μπορείς να θέτεις όλα αυτά σε κίνδυνο.
Ναι, γιατί σου ανοίγει τον εαυτό του, την ψυχή του. Είμαι ευχαριστημένος από όλη τη συνέντευξη και το πρόγραμμα που έχει ΤΟ ΣΜΑΡΑΓΔΙ και θα πάτε πολύ καλά. Απλά, θέλετε καλές φωνές. Όχι πολλές, αλλά καλές και με βάσεις.
(Με έχε μεταφέρει σε μία άλλη Εποχή… Δική μας Εποχή, ωστόσο αθέατη στα εσώτερα μάτια μας. Γιατί άραγε δεν «βλέπουμε» τίποτα; Γιατί δεν διδασκόμαστε, παρά μιλάμε μόνο για Ιστορία;
(Δεν ήθελα να βγω από αυτή τη συζήτηση! Ήξερα ότι ήτανε μία ακόμη μοναδική εμπειρία Συνέντευξης Δημιουργικής Σταδιοδρομίας, κι ήθελα όλη να τη ζήσω…
Κάπου εδώ όμως έρχεται σιωπή…
Μοιάζει με όραμα ό,τι έζησα με τον κο Ρούσση. Κι επιπλέον, δεν κατάλαβα πως συνέβαινε αυτή η εναλλαγή στη συζήτηση, του πληθυντικού και του ενικού. Ήταν ο σεβασμός κι η οικειότητα που έβγαιναν αυθόρμητα από την καρδιά; Ο νους που είχε περάσει σε άλλες διαστάσεις; Η πραγματικότητα που μας καλούσε σε μία Νέα Πραγματικότητα; Η ηχώ του Αρχαίου Ελληνικού Πνεύματος που ζητούσε μέσα από εκείνες τις ιερές στιγμές της συνάντησης, Δικαίωση; Κάτι ήταν. Ακόμη δεν κατάλαβα τι. Σίγουρα όμως, όλα τα παραπάνω…)
Έφη Πασχάλη